-c’ dla val Ba- dia ince chi d’Gherdana. Do ’n tamp relativamanter cürt, gauja l’püch trafigo stradale dla doman, passaa-1 pur la eite d’Balsan, ciamo Idüt iluminada tl albie dl de nü, paralisada da ’n son lisir de chi citadins, do na giomada cialda y pso- cia, ch’aa porte apana sön la doman na . debla aria frasca, pur lasce paisc mpü ... cala janfrmervösar'tormentada-'y^batüda dal g ran cialt d’agost. L’iade jee inant pur la strada d’Ma- ran, fianchegiada da piantagiuns zanza fin de vignes y d vigni
sort d lagns da früc tla bela planüra dl Adige-Etsch, a somilianza dl vero „paraisc terestre”. Da ilö, olä che 1’ Isarch porta les süs eghes pazes tl maestojo Adige, sta-1 a varde cala fertiliscima conca d valada sotstanta, l’storico ciastel Firmiano (Siginunds- kron), che ä tigni trüz al tamp v ai temporai, sciöche ince a les numerojes veres y a tiagn d combatimanc de sol- das. Ai pisc d’castes venerandes mura- lies passe-1 la strada pur l’plan d’Cal- daro, tan nomine pur la gran fertilite
foo naota ~ r n gran parü, ch’ cun l’tamp e spo ste suie sö. Dlun- gia Naturno se deura la strada pur la val d’Senales. Al me pe ’n destin tragico, ch propio a Madona de Senales e-1 les fosses d’ düs nostes compaejancs: dla maestra Scolastica Agreiter y d’ Gran- ruaz Pasquala. Do ’n ater toch d strada, eco la vista d ’n ciampani cöce, alt, spiz insciöche na odla y mpü stört: Silandro, 1’paisc plö important dla val. Les süs casermes „Ortler” e ciamo in bona memoria a tagn d’ püri „Standschützen
” dl ultima vera, vedli, püri, zoc, amarä, cun mans y cun pisc storpiä, cun ’n ödl sü, tröc La ciüte de Cuera 6torc y gobi insciöche ’n cianac. I abi- tanc d’Silandro i ä ciamo al de da in- cö imant, co che ai fajoo „marschieren” pur la strada d’Corces cun les „Holz attrappen” (ermes <d’ lagn) sö 1’ spine ciaöl y .tl medemo tamp toron. I mituns da scola ch’i acompagnaa, ti scraiaa do dlun rian: „Die neue Waffe!” Inciar la dlijia ia e-1 la curtina, cun la fossa d ’n nosc paejan, l’soldä Merch Daptrnt
. L’ so tragico destin pö-n se fa cunte da ’n Pere Capuziner dl cunvant, che l’ä assistl i Ultimi momanc dla süa jona y desgra- ziada vita. Da Silandro inant, la val se slargia y, darSpondigna dmez cundüsc lartanno- minada strada dl pass dl Stelvio. Da l’atra pert dla strada, al pe dla munt ch’ fesc l’confin cun la Svizra, udoo-n da- lunc i mürs blanc dl convant Monte- chiaro (Lichtenberg) di Benedetins. Chisc ä albü na gran importanza tl combat, al tamp dl imparadassa dl Austria Maria Tarejia (17-10—1780